Vitiligo deride renk kaybına neden olan ve renk kaybının lekeler tarzında görünmesine yol açan bir hastalıktır. Renk kaybının derecesi ve hızı önceden tahmin edilemez. Vücudumuzun herhangibir yerindeki deriyi etkileyebilir. Deri dışında ağız içi, saç ve gözlerin içini etkileyebilir.
Normalde saç, deri ve gözün rengi melanin denilen pigment tarafından belirlenir. Melanin üreten hücrelerin ölmesi veya yeterli çalışmaması sonucu zamanla vitiligo gelişir.
Vitiligo tüm cilt tiplerini etkiler fakat koyu tenli kişilerde daha belirgindir.Vitiligo hayatı tehdit etmez ve bulaşıcı değildir. Deri görünümünün değişmesi bir stres(baskı) yaratarak kişinin kendini kötü hissetmene neden olabilir.Vitiligo tedavisi etkilenen derinin görünümünü düzeltir ancak asıl hastalığı tedavi etmez.
Belirtiler
Vitiligonun ana belirtisi deride beyaz lekeler üreten renk(pigment) kaybıdır.Genellikle, beyaz lekeler ilk olarak eller, ayaklar, kollar, yüz ve dudaklar gibi güneşe maruz kalan bölgeler üzerinde kendini gösterir.
Vitiligo belirtileri şunlardır:
- Deride renk değişikliği
- Genellikle 35 yaşından önce saç, sakal, bıyık ve kaşlarda erken kırlaşma yada beyazlama
- Agız ve burun içi mukozasında renk kaybı
- Gözün iç tabakası(retinada) renk kaybı yada renk değişikliği
- Koltukaltı, göbek, genital ve anal bölge çevresindeki deride renksiz yama tarzı lekeler
Vitiligo herhangi bir yaşta başlayabilir, fakat çoğu zaman 20 yaşından önce görünür.
Vitiligo kapladığı alana göre:
- Yaygın(generalize) vitiligo: En sık görülen tipdir.Renksiz yamalar sıklıkla vucudun simetrik gelen kısımlarına aynı şekilde ilerler.
- Segmental vitiligo: Vucudun sadece bir tarafını tutar.Genç yaşta çıkmaya eğilimlidir. 1-2 yıl içinde ilerler ve daha sonra durur.
- Lokalize(fokal) vitiligo: Vucudun bir yada birkaç alanını kaplar.
Hastalığın gidişatını tahmin etmek zordur.Bazen yamalar hiç tedavisiz durur. Fakat çoğu durumda pigment kaybı yayılarak sonunda derinin büyük bir kısmını etkileyebilir. Nadiren deri önceki rengini alır.
Vitiligonun tam bir tedavisi yok. Ancak tedavi süreci durdurur veya yavaşlatır ve derinize biraz renk gelmesi için yardımcı olabilir.
Nedenleri
vitiligo deri, saç ve gözlere renk veren pigment(melanin) oluşturan hücrelerin(melanositler) ölmesi
veya bu hücrelerin melanin oluşumunu durdurması sonucu oluşur. Fakat bunun nedeni tam olarak bilinmiyor:
- Bağışıklık sisteminin derideki melanositlere saldırması ve onları yok etmesi rol oynayabilir.
- Aile öyküsü(kalıtım)
- Güneş yanığı, stres ya da endüstriyel kimyasallara maruz kalmak gibi tetikleyici olaylar neden olabilir.
Komplikasyonlar
- Sosyal ya da psikolojik sıkıntı
- Güneş yanığı ve cilt kanseri
- İris iltihabı gibi göz problemleri(iritis)
- İşitme kaybı
- Kuru cilt ve kaşıntı gibi tedaviye bağlı yan etkiler
Tanı
- Tıbbi öykü:
Ailenin tıbbi geçmişi gözden geçirilir. Ailede vitiligo,tiroid, diğer otoimmun sistem hastalıkları olup olmadığını öğrenilir.
Yakın zamanda yaşanan stresli olaylar, yaşam değişiklikleri, güneş yanığı ve döküntüler gibi kişisel bilgileri öğrenmek
Aldığı ilaçlar, vitaminler ve besin takviyeleri not edilir.
- Deri biyopsisi ve kan örneği
- Göz ve kulak burun boğaz muayenesi
Tedavi ve ilaçlar
Birçok tedavi deri rengini geri getirmede yardımcı olabilir.Tedavi sonuçları değişkendir ve önceden tahmin edilemez.Size uygun tedaviyi saptamak için doktorunuz birden fazla tedaviyi deneyebilir.
İlaçlar
- Enflamasyonu kontrol kremler
Topikal kortikosteroid :Özellikle hastalığın erken devresinde kullanılmaya başlanırsa derinin normal rengine dönmesinde yararlı olabilir. Birkaç ay boyunca cildinizin renginde bir değişiklik görmeyebilirsiniz.
Bu tip kremler etkili ve kullanımı kolaydır. Fakat deriyi inceltip deri üzerinde düzensiz çizgilenmelerin görünmesi şeklinde yan etkilere neden olabilirler. Çocuklarda ve lekeleri geniş olanlarda daha hafif(etkisi daha az) olan topikal stroidler kullanılabilir.
- Bir D vitamini formu olan topikal calcipotriene krem UV(ultraviole) ışığı yada topikal kortikosteroidlerle birlikde kullanılabilir. Olası yan etkileri cilt kuruluğu, döküntü ve kaşıntıdır.
- Bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlar. takrolimus veya pimekrolimus (kalsinörin inhibitörleri) içeren merhemler özellikle yüz ve boyun, lekeleri küçük alanlara sahip kişiler için etkili olabilir. Bu tedavi kortikosteroidden daha az yan etkiye sahiptir. UVB(ultaviole B) ile birlikde kullanılabilir.Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) bu ilaçlarla lenfoma ve cilt kanseri arasında olası bir ilişki olduğunu bildirmiştir.
Kombine ilaç ve ışık tedavisi(fotokemoterapi)
Bu tedavi ışık tedavisi ile psoralen denilen bir ilaç birleştirir. Psoralen 'i ağız yoluyla alıp ya da direkt olarak lezyon üzerine uyguladıktan sonra, UVA ya da UVB ışığına maruz bırakıyoruz. İlaç ışığa karşı cildinizi daha duyarlı hale getirdiği için cildiniz pembe renge döner. 6 ila 12 ay süreyle haftada 3 kez tedavileri tekrarlamanız gerekebilir.Olası yan etkiler şiddetli güneş yanığı, kabarma, kaşıntı, deride aşırı kararma ve katarakt ve cilt kanseri riskinin artmasıdır.Her tedaviden sonra 1-2 gün boyunca güneş koruyucular uygularsanız, UV koruyucu güneş gözlüğü kullanırsanız ve doğrudan güneş ışığından kaçınırsanız son derece yararlı olur. UVA radyasyonu ile oral psoralen 12 yaşın altındaki çocuklar için tavsiye edilmez.
Işık tedavisi
Bu tedavide dar bant UVB ışık kullanır. Haftada üç kez ve bir muayenehane de bile kolayca uygulanabilir. Fotokemoterapiden farklı olarak psoralen gerektirmez. En iyi sonuçlar yüz, gövde ve ekstremitelerde elde edilir.
Lazer tedavisi
Burada UVB ışığın belirli bir dalga boyunu kullanan bir excimer laser kullanılır. Sadece küçük alanlarda kullanılabilir ve genellikle deriye uygulanan bir ilaç ile kombinasyon halinde kullanılır. Yan etkileri kızarıklık ve kabarıklık şeklindedir.
Depigmentasyon
Kalan sağlam deri bölgelerinin rengini kaldırma.Vitiligo yaygın ve diğer tedaviler işe yaramamış ise bu tedavi bir seçenek olabilir. Monobenzone olan bir ilaç etkilenmemiş deriye tatbik edilir. Tedavi 9 ay veya daha uzun süre günde iki kez yapılır. İlacı uyguladıktan sonra en az 2 saat süreyle diğer insanlarla cilt-cilte temasından kaçınmak gerekir.
Yan etkileri kızarıklık, şişlik, kaşıntı ve cilt kuruluğudur. Depigmentasyon kalıcıdır ve kişi her zaman güneş ışığına karşı son derece duyarlı olacaktır
Cerrahi
Işık tedavisi ve ilaç işe yaramazsa cerrahi sizin için bir seçenek olabilir. Aşağıdaki tekniklerin hedefi deri rengini onararak cilt tonunu eşitlemektir.
- Deri grefti
Bu işlemde, doktorunuz normal pigmentli ciltten çok küçük bölümler kaldırır ve pigmentini kaybetmiş alanların üzerine bunları nakleder. Eğer vitiligo küçük yamalar şeklinde ise, bu işlem bazen kullanılır. Muhtemel riskler enfeksiyon, yara izi, kaldırım taşı görünümü, benekli renk ve yeniden renklendirmek istendiğinde bölgenin bozulmuş olmasıdır.
- Blister(kabarcık) greftleme
Bu işlemde, doktorunuz genellikle emme ile sizin pigmentli cildiniz üzerinde kabarcıklar oluşturur. Daha sonra kabarcıkların üstleri kaldırır ve renksiz bir deri alanına nakledilir. Muhtemel riskler skar, kaldırım taşı görünümü ve yeniden renklendirmek istendiğinde bölgenin bozulmuş olmasıdır. Skar riski daha azdır.
Dövme (Micropigmentasyon)
Bu teknikte, doktorunuz deri içine pigment implante eden özel bir cerrahi alet kullanır. Özellikle koyu cilt olan kişilerde, dudak çevresindeki lekelrde en etkilidir. Sakıncaları ten rengini eşleştirmede zorluk , dövmelerin solmaya karşı eğilimi ve bronzlaştırmadaki yetersizlikleri sayılabilir. Ayrıca, dövmeden kaynaklanan cilt hasarı yeni bir vitiligo oluşumunu tetikleyebilir.
Yaşam tarzı
Aşağıdaki kişisel bakım taktikleri sizin cilt bakımı ve görünümünüzü iyileştirmekde yardımcı olabilir:
- Güneş ve yapay UV ışığı kaynaklarından cildinizi koruyun.
Vitiligonuz var ve açık bir cilde sahipseniz, özellikle bolca güneş kremi sürün ve en az 30 SPF geniş spektrumlu, suya dayanıklı güneş koruyucu kullanın ve her iki saatte bir yeniden uygulayın.Eğer yüzüyor veya terliyorsanız güneş koruyucuları daha sık kullanın.
- Ayrıca gölge yerleri seçin ve güneşten cildinizi koruyan giysiler giyin.
Güneşten cildinizi korumak güneş yanığı ve uzun vadede gelişen zararlı etkileri engeller. Kötü bir güneş yanığı durumu daha da kötüleştirebilir. Güneş kremi normal ciltteki bronzlaşmayı azaltarak normal ve renksiz cilt arasındaki kontrast farkını en aza indirir.
- Etkilenen cildi gizleyin.
Kapatıcı ürünler derinin görünümünü iyileştirerek kendiniz daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir.
Bronzlaştıcı ürünleri su ile akmaz ama yavaş yavaş birkaç gün içinde kaybolur. Eğer bronzlaştırıcı kullanırsanız, Gıda ve İlaç İdaresi tarafından onaylanmış olarak, dihidroksiaseton içeren birini seçin.
Dövmeden kaçının.Cildinize zarar verdiği gibi yeni bir vitiligonun oluşumunuda tetikler.
Alternatif ilaçlar
Sınırlı sayıda çalışma Ginkgo biloba bitkisinin vitiligosu yavaş yayılan olan kişilerde cilt rengini normale döndürebildiğini göstermektedir. Diğer çalışmalar folik asit ve vitamin B-12 ile birlikde güneş ışığının bazı insanlarda cilt rengini normale çevirdiğini göstermiştir.
